Kiezen
Ik lees momenteel een intrigerend boek. Het heet ‘Het slimme onbewuste’, met als ondertitel, ‘Denken met gevoel’. Van Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie. Wat heb je een leuk vak als hoogleraar psychologie! Boeken schrijven. Slimme experimenten bedenken en uitvoeren. En steeds je eigen proefpersoon.
Hij is een sterk pleitbezorger van ‘een nachtje slapen’ bij ingewikkelde vraagstukken, omdat je dan, in rust, je onbewuste aan het werk kan zetten. Het onbewuste is veel beter dan ons bewuste toegerust om ons te helpen kiezen. Het is de zetel van onze creativiteit, kan goed omgaan met complexiteit, kan scherp afwegen, kortom ‘fit for the job’. Nu is het vervelende van het onbewuste, dat het zich nauwelijks laat kennen door het bewuste. Dat klinkt als een open deur, maar als je er even bij stilstaat, zeg je daarmee nogal wat. Je stelt dan je vertrouwen in een stuk van jezelf dat je niet op voorhand kent. Dat lijkt bij ingewikkelde vraagstukken nogal wat. Toch heeft iedereen wel de ervaring dat je soms helder weet wat je te doen staat, ook al kun je dat met je bewustzijn nauwelijks beargumenteren. Over het opzeggen van zijn baan had mijn collega al wel vaker gefantaseerd. Maar toen de kogel uiteindelijk door de kerk ging, was het enige dat hij daarop kon zeggen: ‘Nu is het juiste moment’.
‘Ik wist eigenlijk al jaren dat ik daar niet op mijn plek zat’, vertrouwde mij laatst iemand toe, die uiteindelijk via outplacement de organisatie moest verlaten. Zij heeft niet gekozen toen haar onbewuste haar steeds dringender signalen gaf, met als pijnlijk gevolg dat er vóór haar gekozen is.
Dijksterhuis zegt daar het volgende over. Hier is een wijdverbreide misvatting aan het werk: Bij ingewikkelde keuzen kun je maar beter niet over één nacht ijs gaan, hoe langer en dieper je er over nadenkt hoe beter de oplossing. Maar het bewustzijn is een rare. Steeds werpt het nieuwe argumenten en overwegingen op, totdat je overblijft met een plussen- en minnen lijst die eindeloos lijkt! Sterker: hoe complexer de beslissing hoe eerder het bewuste doordraait!
De kunst is om het bewuste en het onbewuste in te zetten op die vlakken waar ze het best tot hun recht komen. Laat het volgende feit eens op je inwerken: we verwerken 200.000 keer zoveel informatie onbewust dan bewust. Voor het simpele deel, zoals informatie vergaren gebruik je je bewuste. Je geeft je zintuigen de kost. Je praat met mensen. Je leest websites. Maar je denkt niet na!! Voor het complexe deel gebruik je je onbewuste. Je gaat wandelen. Je slaapt er een nachtje over. Je neemt een paar dagen vrij. Je bezoekt een museum. En dan ‘weet’ je wat je doen staat. Hoe? Omdat het goed voelt. Vervolgens gebruik je je bewuste voor een check op de details. En dan gewoon aan de slag!
Kiezen is een actueel werk-woord. Nog nooit heeft de moderne mens zoveel keuzemogelijkheden gehad. En maar denken en maar piekeren en maar twijfelen. Alsof we met een telraam steeds complexere berekeningen willen doen, terwijl de computer toch echt beter toegerust is! (met dank aan Ap Dijksterhuis voor deze heldere vergelijking)